Tết Đông Chí hay còn được gọi là tiết Đông Chí. Đây là một di sản văn hóa truyền thống có lịch sử lâu dài của cộng đồng người Hoa. Tết Đông Chí là một trong những thời điểm quan trọng trong việc tổ chức các nghi lễ truyền thống trong suốt hàng nghìn năm. Bạn đã biết gì về ngày Tết Đông Chí của người Hoa chưa? Hãy cùng Hay Độc Lạ khám phá thêm thông tin thú vị về ngày này nhé!
TÌM HIỂU VỀ NGÀY TẾT ĐÔNG CHÍ
Theo dương lịch, một năm được chia thành 4 mùa với 12 tháng. Tuy nhiên, trong truyền thống Trung Quốc cổ đại lại chia năm thành 24 tiết khí. Mỗi tiết khí kéo dài 15 ngày, đại diện cho những dấu hiệu của giao mùa và sự biến đổi của khí hậu. Trong mùa đông, có tổng cộng 5 tiết khí: Tiểu tuyết, Đại tuyết, Đông Chí, Tiểu hàn và Đại hàn, thể hiện sự thay đổi đặc biệt trong thời tiết.
Truyền thống Trung Quốc cổ đại chia một năm thành 24 tiết khí
Theo tư liệu, Đông Chí bắt đầu vào khoảng ngày 21 hoặc 22 tháng 12 và kết thúc vào ngày 5 hoặc 6 tháng 1 theo các múi giờ Đông Á. Đây là thời điểm trong năm mặt trời nắng yếu nhất và ngày trở nên ngắn nhất. “Lễ hội” Đông Chí có nguồn gốc từ triết lý âm dương và nhấn mạnh sự cân bằng, hài hòa trong vũ trụ.
Ngày Đông Chí còn là yếu tố để xác định ngày Tết Nguyên Đán
Thuật ngữ “Đông Chí” có thể được hiểu là cực điểm, đỉnh điểm của mùa đông. Tuy nhiên, ở đây, đỉnh điểm không chỉ ám chỉ độ lạnh cực độ của mùa đông, mà còn liên quan đến vị trí của Trái Đất trong quá trình quay quanh Mặt Trời. Trong ngày Đông Chí ở Bắc bán cầu, có hiện tượng ngày ngắn và đêm dài. Trong khi đó, ở Nam bán cầu lại là ngày dài và đêm ngắn.
Theo quan điểm của người Trung Hoa, ngày Đông Chí có vai trò quan trọng trong thiên văn học của Bắc bán cầu. Đồng thời, đây còn là yếu tố để xác định ngày Tết Nguyên Đán, tháng nhuận, các sự kiện tốt xấu và tất cả các tiết khí khác trong lịch âm của năm sau.
LỊCH SỬ VỀ NGÀY TẾT ĐÔNG CHÍ CỦA NGƯỜI HOA
Tiết Đông Chí là một trong những khoảnh khắc quan trọng được tôn vinh trong nền văn hóa truyền thống Trung Hoa. Ngày này đã tồn tại và phát triển qua hàng nghìn năm. Theo sử sách cổ, trong thời kỳ phong kiến, ngày Đông Chí thường được kỷ niệm bằng cách tổ chức các hoạt động âm nhạc trọng đại, kéo dài trong 5 ngày. Cả vua quan và gia đình dân chúng tham gia diễn tấu các loại nhạc cụ để tận hưởng niềm vui và hòa mình vào không khí lễ hội.
Tiết Đông Chí là một trong những khoảnh khắc quan trọng được tôn vinh trong nền văn hóa truyền thống Trung Hoa
Trong thời kỳ của triều đại Thương và Chu đến triều đại Tần, ngày Đông Chí được coi là khởi đầu của năm mới. Đây cũng là dịp quan trọng để vua tổ chức lễ tế trời, thể hiện lòng kính trọng đối với thiên nhiên.
Thời Ngụy Tấn, người dân thường tổ chức chúc mừng gia đình và trưởng bối trong dịp Đông Chí, được gọi là “Á Tuế”. Từ triều đại nhà Đường và Tống, ngày Đông Chí bắt đầu trở thành dịp cúng tổ tiên. Các nghi lễ lớn được tổ chức bởi vua để thể hiện lòng tôn kính và sự kết nối với Thiên thượng.
Tết Đông Chí đã tồn tại và phát triển qua hàng nghìn năm
Niềm tin vào sự kính trọng Thiên thượng là nguyên tắc cốt lõi trong văn hóa truyền thống Trung Hoa. Đó là ý nghĩa của việc tuân theo ý định của Thiên và quy luật tự nhiên. Ngày Đông Chí, như một thời điểm khắc nghiệt trong mùa đông, cũng là lúc để suy ngẫm và lắng đọng.
Quy tắc lễ nghĩa, như được truyền bá bởi Đạo Khổng, đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người lãnh đạo và dân chúng Trung Hoa cổ đại. Quan điểm nhấn mạnh sự khiêm tốn và tôn trọng trước sức mạnh vô biên của vũ trụ. Các vương triều cổ đại luôn biết ơn và nhận thức vị trí của con người trong sự phức tạp của thế giới tự nhiên
Ý NGHĨA TẾT ĐÔNG CHÍ CỦA NGƯỜI HOA
Ngày Đông Chí là báo hiệu cho sự đến gần của Tết Nguyên Đán. Đồng thời, ngày này còn đóng vai trò quan trọng trong việc xác định tháng nhuận, đánh giá ngày tốt xấu và các tiết khí âm lịch khác cho năm tiếp theo. Tết Đông Chí là một trong những lễ hội quan trọng và mang nhiều ý nghĩa đặc biệt đối với cộng đồng người Hoa.
Ngày Đông Chí được coi là thời điểm của sự đoàn viên gia đình
Trên khắp mọi miền, người ta tổ chức các lễ hội và tiệc tùng nhằm kỷ niệm dịp này. Tương tự như Tết Trung Thu của người Hàn, ngày Đông Chí được coi là thời điểm của sự đoàn viên gia đình. Đây là lúc mọi người cùng nhau đoàn tụ, sum họp sau một thời gian dài xa cách. Đặc biệt, những người đang sống xa quê hương thường chọn ngày này để sum vầy bên nhau. Đồng thời, mọi người cùng nhau thưởng thức những món ngon đặc trưng trong dịp này.
CÁC MÓN ĂN TRUYỀN THỐNG CỦA NGƯỜI TRUNG HOA TRONG NGÀY TẾT ĐÔNG CHÍ
Bánh trôi nước
Giống như Tết Nguyên Đán, Đoan Ngọ, tết Trung Thu có các món bánh đặc trưng của riêng mình như bánh tổ, bánh ú, bánh Trung Thu. Ngày tết Đông Chí cũng có món ăn đặc trưng riêng biệt, đó là chè trôi nước (hay còn gọi là chè trôi tàu hoặc bánh trôi tàu). Trong sự tích của chè trôi nước, hình ảnh của một người con gái hiếu thảo được nhắc đến. Sự tích về món ăn mang theo ý nghĩa về tình cảm đoàn viên.
Chè trôi nước là món ăn đặc trưng riêng biệt trong ngày Tết Đông Chí
Ở thời kỳ xa xưa, khi Đông Chí mang đến thời tiết lạnh buốt. Người Trung Hoa thường tập trung vào việc ăn các loại thực phẩm giúp giữ ấm cơ thể, như bánh bao hấp và hoành thánh. Với lãnh thổ rộng lớn, sự đa dạng trong truyền thống ẩm thực giữa các vùng miền ở Trung Quốc trở nên rất rõ rệt.
Ở phía Bắc, nơi có khí hậu lạnh lẽo, các món ăn chủ yếu là thịt và đồ uống được xem là ‘nóng’ trở nên rất phổ biến để giúp duy trì nhiệt độ cơ thể. Ngược lại, miền Nam lại có tập tục ăn thang viên – một loại chè có sự tương đồng với chè trôi nước. Món ăn từng bước trở thành một biểu tượng truyền thống phổ biến trên toàn Trung Quốc cho đến ngày nay.
Sủi cảo – Hoành Thánh
Từ thời nhà Hán, ẩm thực của người Trung Quốc đã kế thừa và phát triển nhiều truyền thống ngon miệng. Trong đó có sủi cảo – một món ăn được nhiều người biết đến. Miếng sủi cảo thường được làm thành hình bao tiền vàng, mang theo ý nghĩa tài lộc và may mắn. Món ăn này không chỉ mang lại hương vị ngon miệng mà còn có tính nhiệt, giúp làm ấm cơ thể và bồi bổ sức khỏe.
Phong tục ăn hoành thánh vào ngày Đông Chí, mặc dù ít được biết đến nhiều, nhưng lại có truyền thống rất lâu đời. Tục lễ được bắt nguồn từ thời nhà Hán. Hoành thánh, sủi cảo giúp mang đến không khí may mắn cho bữa ăn và trải nghiệm ẩm thực đặc sắc.
Hoành thánh và sủi cảo giúp mang đến không khí may mắn cho bữa ăn
Rượu Đông Chí
Rượu Đông Chí xuất phát từ rượu Thiệu Hưng. Đây là loại rượu truyền thống trong nghi lễ cúng tế cho tổ tiên và những người đã khuất. Rượu được sử dụng để tưởng nhớ và kính cẩn trong các dịp lễ. Uống một ít rượu vào ngày Tết giúp mang lại không khí ấm áp và trang trọng trong không gian sum họp gia đình. Rượu Thiệu Hưng, được coi là “hoàng tửu” từ cách đây 2500 năm, nổi bật với hương vị ngọt, mùi thơm nồng nàn.
Rượu Đông Chí xuất phát từ rượu Thiệu Hưng
Các loại hạt
Ăn một lượng hạt thích hợp như đậu phộng, quả óc chó, hạt dẻ, hạnh nhân,… được xem là có lợi cho sức khỏe. Theo y học cổ truyền Trung Quốc, hầu hết các loại hạt đều mang lại nhiều lợi ích cho cơ thể. Đặc biệt, các loại hạt còn hỗ trợ chức năng của thận, cải thiện trí não và có tác động tích cực đối với sức khỏe tim mạch.
Theo y học cổ truyền Trung Quốc, hầu hết các loại hạt đều mang lại nhiều lợi ích cho cơ thể
Bánh bao
Trong suốt tiết Đông Chí ở phía Bắc Trung Quốc, ăn bánh bao trở nên vô cùng quan trọng trong ngày lễ này. Có một câu ngạn ngữ cho rằng: “Hãy thưởng thức bánh bao vào ngày đầu tiên của Đông Chí và mì vào ngày đầu tiên của Ngày Hạ Chí”.
Bánh bao Đông Chí Đài Nam
Bánh gạo
Trong dịp Đông Chí, cư dân tại Hàng Châu thường duy trì truyền thống ăn bánh gạo. Trước đây, khi bước vào ngày Đông Chí, mỗi hộ gia đình thường tự làm bánh gạo để thờ cúng tổ tiên hoặc sử dụng như món quà ý nghĩa dành cho người thân và bạn bè. Mặc dù hiện nay, tự làm bánh gạo ít phổ biến hơn, nhưng truyền thống ăn bánh gạo vẫn được giữ gìn.
Bánh gạo
Thịt cừu và canh miến
Ở Ngân Xuyên, khu tự trị Ninh Hạ, thời điểm giữa mùa đông thường được gọi là “Lễ hội ma”. Trong ngày lễ này, người dân thường thưởng thức món canh thịt cừu, miến và canh bánh bao. Một đặc điểm độc đáo là món canh thường được gọi là “bộ não”. Theo truyền thống, gia chủ sẽ nấu canh và mời hàng xóm cùng tham gia thưởng thức.
Thịt cừu và canh miến
Đậu đỏ và gạo nếp
Ở một số vùng phía nam của sông Dương Tử, vào ngày đầu tiên của Đông Chí, cả gia đình sẽ tụ tập để thưởng thức món ăn. Đậu đỏ và gạo nếp có ý nghĩa nhằm xua đuổi tà ma và những điều không may mắn.
Đậu đỏ và gạo nếp
CÁC HOẠT ĐỘNG NGÀY TẾT ĐÔNG CHÍ CỦA NGƯỜI HOA
Trong ngày Đông Chí, hoạt động phổ biến nhất là cùng nhau thưởng thức các món ăn truyền thống. Ở mỗi vùng miền, người dân thường chuẩn bị những món ăn đặc trưng riêng biệt. Ví dụ, ở miền Bắc Trung Quốc có bánh bao hấp và hoành thánh là những món ăn mang đặc điểm biểu tượng của mùa Đông. Trong khi đó, ở miền Nam là thang viên được lựa chọn phổ biến để thưởng thức trong dịp này.
Cùng làm chè trôi nước
Trong buổi sum họp gia đình, cùng nhau làm chè trôi nước thường được coi là một hoạt động quan trọng. Các thành viên gia đình quây quần với nhau để nhào nặn, tự tay làm từng chiếc bánh trôi nước và thưởng thức thành quả. Hoạt động này không chỉ là đặc trưng cho ngày Tết Đông Chí mà còn thể hiện sự đoàn kết, gắn kết gia đình. Vì vậy Tết Đông Chí thường được gọi là Tết Đoàn Viên.
Trong buổi sum họp gia đình, cùng nhau làm chè trôi nước thường được coi là một hoạt động quan trọng
Treo tranh hoa mai trong nhà
Để ghi nhận mỗi khi các ngày cửu đi qua, người dân Trung Quốc thường vẽ một bức tranh có hình cây đào với 9 bông hoa trắng. Sau đó sẽ treo lên tường. Mỗi khi ngày cửu đi qua, họ sẽ tô màu đỏ cho một bông hoa. Phong tục này được gọi là “họa cửu”. Bức tranh thường được đặt tên là “mai hoa tiêu hàn đồ.” Khi mùa xuân đến, bức tranh sẽ trở nên rực rỡ với sắc màu, tượng trưng cho sự đón nhận mùa xuân, nơi muôn hoa cùng nở rộ.
Để ghi nhận mỗi khi các ngày cửu đi qua, người dân Trung Quốc thường vẽ một bức tranh có hình cây đào với 9 bông hoa trắng
PHONG TỤC ĐÓN TẾT ĐÔNG CHÍ CỦA NGƯỜI HOA TRÊN KHẮP VÙNG MIỀN
Các gia đình người Hoa thường nghỉ ngơi, tổ chức các lễ hội và chuẩn bị cỗ bàn để cúng tế thần và ông bà tổ tiên. Tương tự như Tết Nguyên Đán, Đoan Ngọ và Trung Thu có các món bánh đặc trưng của mình như bánh tổ, bánh ú, bánh Trung Thu, Tết Đông Chí cũng đặc trưng với món ăn riêng, đó là món “chè trôi nước” (hay còn gọi là chè trôi tàu hoặc bánh trôi tàu).
Các gia đình người Hoa thường nghỉ ngơi, tổ chức các lễ hội và chuẩn bị cỗ bàn để cúng tế thần và ông bà tổ tiên
Trong quá khứ, với thời tiết lạnh của Tết Đông Chí, người Hoa thường ưa chuộng các loại thực phẩm giúp giữ ấm như bánh bao hấp và hoành thánh. Đặc biệt, sự đa dạng về văn hóa và khí hậu giữa miền Bắc và miền Nam Trung Quốc đã tạo nên sự khác biệt trong ẩm thực. Ở phía Bắc, nơi thời tiết lạnh, các món thịt và thức uống ‘nóng’ trở nên phổ biến.
Trong khi ở miền Nam, thang viên đã trở thành món ăn truyền thống được ưa chuộng trên khắp Trung Quốc cho đến ngày nay. Trong không khí náo nhiệt của Tết Đông Chí, có một nhóm người Hoa họ Phùng (gốc tại huyện Hạc Sơn, tỉnh Quảng Đông) không tổ chức cúng tế và ăn chè trôi nước truyền thống. Nguyên nhân đằng sau điều này xuất phát từ một câu chuyện đau lòng trong quá khứ.
Phong tục đón Tết Đông Chí đa dạng của người Hoa trên khắp vùng miền
Kể từ xa xưa, một cô gái họ Phùng, vì hoàn cảnh nghèo khó, đã phải làm người ở cho một gia đình họ Tăng. Gia đình chủ nhà này khá khắt khe và kiêng cữ, đặc biệt là vào các dịp lễ tết. Trong một lần dọn cỗ bàn cúng tế vào ngày Tết Đông Chí, cô gái họ Phùng không may làm rơi một đĩa thức ăn. Sự cố này đã khiến gia đình chủ nhà tức giận đến mức đánh đập cô đến chết.
Sự tàn ác của gia đình chủ nhà đã gây ra sự căm phẫn trong cộng đồng họ Phùng. Họ đã tuyên bố từ đó về sau sẽ không tổ chức mừng ngày Tết Đông Chí nhằm nhớ đến mối ân thù của cô gái bị đánh chết chỉ vì một sự cố nhỏ. Câu chuyện này là một điểm đau lòng và làm phong phú thêm nghệ thuật kể chuyện về Tết Đông Chí của người Hoa trên khắp thế giới.
PHONG TỤC ĐÓN TẾT ĐÔNG CHÍ CỦA NGƯỜI HOA TẠI SÀI GÒN
Tại Sài Gòn, người Hoa khi di cư đến đây vẫn giữ lại và giới thiệu những phong tục, tập quán của mình. “Tết Đông Chí” cũng là một trong những nét văn hóa người Hoa được giữ lại và lưu truyền trong cộng đồng mới. Khác với tập tục nguyên gốc, khi đến các vùng đất mới, người Hoa thường kết hợp với đặc điểm của địa phương để phù hợp với cộng đồng mới. Do đó, tết Đông Chí tại Sài Gòn có những biến đổi so với nguyên gốc. Tuy nhiên, món ăn chính trong ngày này vẫn là “chè trôi nước” với ý nghĩa về sự đoàn viên trong gia đình.
Tại Sài Gòn, người Hoa khi di cư đến đây vẫn giữ lại những phong tục, tập quán của mình
Phong tục ngày Đông Chí của người Hoa là một nét văn hóa đẹp từ lâu đời. Như vậy là Hay Độc Lạ đã chia sẻ các thông tin về ngày tết Đông Chí của người Hoa. Hãy tiếp tục theo dõi trang để khám phá thêm nhiều điều thú vị về ngày Tết nữa nữa nhé!
Để lại một phản hồi