Hướng dẫn làm mâm cơm đưa ông bà ngày Tết Giáp Thìn 2024

Mâm cúng đưa ông bà vào ngày Tết ngoài mang nét truyền thống thì còn có ý nghĩa về tình cảm gia đình và tôn kính đối với tổ tiên. Sắp xếp đồ đạc trên mâm cần phải có sự cẩn trọng, đặc biệt là trong việc trình bày văn khấn. Vì vậy, hãy để Hay Độc Lạ giúp bạn hiểu rõ hơn về các nghi thức cũng như cách trình bày mâm cơm đưa ông bà ngày Tết hợp lý nhất nhé!

1. CÚNG ĐƯA ÔNG BÀ VÀO NGÀY NÀO?

Lễ cúng đưa ông bà, hay còn được gọi là lễ hóa vàng, thường được thực hiện sau ngày ngày mùng 3 Tết. Tuy nhiên, lễ cúng không được thực hiện vào ngày mùng 5 vì ngày này được gọi là “Ngày Nguyệt Kỵ”, bên cạnh đó còn ngày 14 và 23. Ông bà từ xưa đã có nhiều điều kiêng kỵ vào những ngày này dựa trên nhiều yếu tố như phong thủy, tâm linh và các tín ngưỡng truyền thống.

Quý gia chủ nên dành thời gian để chuẩn bị lễ cúng một cách cẩn thận và chu đáo (Nguồn: ST)

Một cách giải thích khác là vì cả 3 ngày này khi cộng các con số lại đều có tổng bằng 5. Con số này được cho là số “nửa vời, lưng chừng, không suôn sẻ, không tới nơi tới chốn, làm gì cũng đứt gãy”. Cũng vì lẽ đó, ông bà thường kiêng kỵ cho con cháu xuất hành đi xa hoặc làm việc trọng đại.

Khi thực hiện cúng hóa vàng, gia đình sẽ chuẩn bị mâm cỗ nhỏ nhằm thể hiện lòng thành kính và sự tôn trọng đối với tiên linh ông bà. Cách cúng và văn khấn trong lễ này thường khác nhau tùy theo văn hóa và vùng miền. Dù bận rộn đến đâu, quý gia chủ cũng nên dành thời gian để chuẩn bị lễ cúng một cách cẩn thận và chu đáo.

2. Ý NGHĨA LỄ CÚNG ĐƯA ÔNG BÀ, TỔ TIÊN

Theo quan niệm dân gian, ông bà dù đã qua đời linh hồn của họ vẫn sống và che chở cho con cháu, mang lại sức khỏe và thành công. Người Việt tin rằng linh hồn là bất diệt, không bị hủy hoại và mối liên kết giữa họ và tổ tiên vẫn được duy trì. Vì thế, các gia đình đều mời tổ tiên về dự 3 ngày tết, sau đó là phong tục cáo lễ để tiễn đưa tổ tiên về với âm cảnh.

Phong tục cúng đưa ông bà không chỉ là một nét đẹp truyền thống, mà còn chứa đựng những giá trị đạo đức sâu sắc về chữ Hiếu. Những nghi lễ cũng là cách nhắc nhở những người còn sống phải luôn nhớ về ông bà, từ đó củng cố lòng biết ơn đối với tổ tiên.

Lễ cúng đưa ông bà vào ngày Tết được coi là lời cảm ơn “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”. Cúng đưa nhằm mong muốn sự che chở và phù hộ cho gia đình, để các thành viên có thể sống an lành và gặp nhiều may mắn. “Có thờ có thiêng, có kiêng có lành” là truyền thống tâm linh quan trọng được truyền từ đời này sang đời khác, thể hiện sự tôn trọng và ơn nghĩa đối với ông bà, người đã dẫn dắt và chăm sóc gia đình suốt cuộc đời.

3. MÂM CÚNG ĐƯA ÔNG BÀ CẦN CÓ NHỮNG LỄ VẬT GÌ?

Mâm cúng đưa ông bà có thể là mâm cúng chay thanh tịnh hoặc mâm cúng mặn thịnh soạn, tùy theo sở nguyện và tín ngưỡng của từng gia đình. Thông thường, mâm cúng gồm:

Hương, hoa, nước, và ngũ quả: Đây là những điều tượng trưng cho sự tươi mới, sức sống và lòng thành kính của người cúng.

Mâm ngũ quả có thể thay đổi khác nhau tuỳ thuộc vào từng gia đình (Nguồn: ST)

Trầu cau và rượu: Những vật phẩm thường xuất hiện trong lễ cúng, tượng trưng cho sự trang nghiêm và lòng thành kính.
Đèn, nến: Tạo không gian linh thiêng, ánh sáng là biểu tượng của sự tinh khiết và hy vọng.
Lễ ngọt, bánh kẹo: Thường có sẵn để thể hiện lòng thành kính và mong ước về sự ngọt ngào, hạnh phúc.
Mâm cỗ mặn: Gồm xôi, gà, bánh chưng và các món ăn ngày Tết, thể hiện lòng thành trong việc cúng tế.

Hóa vàng là một nghi thức quan trọng trong lễ cúng đưa ông bà. Sau khi làm lễ, gia chủ sẽ tiến hành hóa vàng riêng cho ông bà và gia thần. Phần tiền vàng của gia thần sẽ được hóa trước để tránh nhầm lẫn, sau đó là phần tiền vàng của ông bà. Tại nơi đốt vàng mã, gia chủ sẽ đặt vài ba cây mía dài để làm “đòn gánh” cho các linh hồn mang hàng hóa theo. Khi hóa vàng hoàn tất, gia chủ sẽ vẩy vài giọt rượu cúng trên bàn. Theo quan niệm cổ xưa, chỉ khi làm như vậy, linh hồn ở cõi âm mới có thể nhận được vàng mã và tiêu được ở âm phủ. Việc hóa vàng được coi là một nghi thức thiêng liêng và quan trọng trong lễ cúng, thể hiện lòng thành kính của con cháu đối với ông bà, tổ tiên.

4. MÂM CỖ HÓA VÀNG NGÀY MÙNG 3 TẾT GỒM NHỮNG MÓN GÌ?

Lễ hóa vàng là một lễ cúng quan trọng để kết thúc kỳ nghỉ Tết. Theo truyền thống dân gian ở Việt Nam, sau khi qua 3 ngày Tết, các gia đình chuẩn bị mâm lễ hóa vàng để tổng kết và tiễn ông bà về âm cảnh.

4.1. Mâm cúng mặn

Mâm cúng có đầy đủ thịt, rau củ luôn được xem là điều cần thiết. Trong mâm cơm hóa vàng ngày Tết, các món ăn không cố định và bạn có thể lựa chọn những món ông bà tổ tiên thích ăn.

Mâm cúng có đầy đủ thịt, rau củ luôn được xem là điều cần thiết (Nguồn: ST)

Tuy nhiên, nếu có khả năng, gia đình nên chuẩn bị mâm cơm hóa vàng ngày Tết với đủ các món sau:

Gà luộc: Gà luộc tượng trưng cho sự tốt lành và tương lai tươi sáng trong văn hóa Việt Nam. Ngoài ra, gà luộc cũng liên quan đến 5 đức tính truyền thống của người dân Việt: Văn – Võ – Dũng cảm – Nhân hậu – Trung tín.
Bánh chưng hoặc bánh tét: Bánh chưng thường gắn liền với miền Bắc, trong khi bánh tét phổ biến ở miền Nam. Cả hai món đều có ý nghĩa quan trọng trong việc thể hiện lòng hiếu thảo và ghi nhận truyền thống văn hóa.
Giò lụa hoặc giò thủ: Món ăn này được ưa chuộng vì mùi vị dễ ăn. Giò lụa hoặc giò thủ phổ biến không chỉ vào dịp Tết mà còn trong những ngày thường.
Dưa hành, củ kiệu: Các loại dưa hành, củ kiệu thường được ăn kèm theo khi có bánh chưng xanh. Đặc biệt, món này làm và bảo quản lâu ngày sẽ càng thêm ngon.

Sự hiện diện của các món ăn trên trong mâm cơm hóa vàng ngoài thể hiện việc tôn vinh truyền thống thì còn cho thấy lòng hiếu thảo và biết ơn đối với ông bà tổ tiên. Dẫu vậy, trong văn hóa ba miền Bắc – Trung – Nam có sự khác biệt về ẩm thực trên bàn cúng.

Miền Bắc:

Mâm cúng gồm có bốn bát, bốn đĩa tượng trưng cho tứ trụ, bốn mùa và bốn phương. Còn với tiệc lớn, người ta thường sắp xếp sáu bát, sáu đĩa hoặc thậm chí là tám bát và tám đĩa, biểu tượng cho sự phát lộc, phát tài. Mâm cỗ lớn đôi khi cần phải được xếp chồng lên nhau thành 2 hoặc 3 tầng.

Mâm cúng gồm có bốn bát, bốn đĩa tượng trưng cho tứ trụ, bốn mùa và bốn phương (Nguồn: ST)

Trên đĩa thường được bày các món như thịt gà, thịt heo, nem thính và giò lụa. Gia đình cũng có thể bổ sung thêm giò thủ, thịt đông, chả đẫy, nộm su hào, nộm rau cần và các món xào khác. Trong bát thì có bát ninh, bát hầm, bát miến, bát mọc và các món tần. Những món trên đĩa thường được dùng trước, kèm theo việc nhắm rượu và ăn chung với xôi.

Miền Trung:

Người miền Trung coi trọng việc lưu trữ, vì vậy không thể thiếu món bánh tét. Bánh được gói kín, nhân bánh đơn giản với đậu xanh, và không sử dụng quá nhiều đậu xanh để bánh có thể bảo quản được gần cả tháng. Món dưa được ăn kèm cùng bánh tét. Để làm món này, người ta sử dụng đu đủ, củ cải trắng và cà rốt phơi khô. Sau đó, các nguyên liệu đem được ngâm với nước mắm, món dưa có thể bảo quản được mấy tháng mà vẫn giữ được vị giòn ngon.

Người miền Trung coi trọng việc lưu trữ, vì vậy không thể thiếu món bánh tét (Nguồn: ST)

Miền Trung còn nổi tiếng với những món thịt bò, thịt heo ngâm nước mắm, tré, chả, nem. Đặc trưng của ẩm thực ở đây là thói quen “cuốn”. Trong bữa ăn hàng ngày, mọi loại thức ăn đều có thể trở thành món cuốn đặc trưng của người dân nơi đây. Từ thịt luộc cuốn bánh tráng, nem lụi cuốn bánh tráng đến thịt kho, cá hấp, tất cả đều có thể cuốn chung với bánh tráng và rau sống.

Miền Nam:

Trong các mâm cúng ông bà ở miền Nam dịp Tết thường có nồi thịt kho nước dừa ăn kèm với dưa giá, dưa món và củ kiệu. Tôm khô một món ăn đơn giản mà mọi gia đình chuẩn bị cho ngày Tết. Ngoài ra, một nồi khổ qua hầm cũng được bày ra trong nhà, với hy vọng rằng việc hầm khổ qua sẽ loại bỏ cực khổ. Món ăn còn giúp tiêu thực và giải độc, phù hợp cho những ngày đầu năm.

Trong các mâm cúng ông bà ở miền Nam dịp Tết thường có nồi thịt kho nước dừa (Nguồn: ST)

Trong mâm cúng, bánh tét cũng là một món không thể thiếu. Mặc dù bánh tét miền Nam có vẻ giống bánh tét miền Trung nhưng thực tế có nhiều điểm khác biệt từ cách gói cho đến nhân bên trong. Những sự khác nhau này làm cho ngày Tết ở ba miền trở nên đặc biệt hơn và mang đầy ý nghĩa riêng.

4.2. Mâm cúng chay

Mâm cúng chay là không bắt buộc trong việc chuẩn bị mâm cơm hóa vàng ngày Tết. Quý gia đình có thể lựa chọn giữa mâm cúng chay hoặc mâm cúng mặn tùy thuộc vào ẩm thực và truyền thống gia đình. Bên cạnh đó, bạn cũng có thể dựa vào sở thích ăn uống của ông bà tổ tiên.

Mâm cúng chay là không bắt buộc trong việc chuẩn bị mâm cơm hóa vàng ngày Tết (Nguồn: ST)

Nếu chuẩn bị mâm cúng chay, các món ăn cần đảm bảo đủ vị như mâm cúng mặn, với các món như:

Canh rau củ nấu nấm ngũ sắc
Xôi gấc đậu xanh
Gỏi xoài chay
Đậu hũ kho nấm rơm
Chả giò chay chiên
Rau củ xào chay

Những món ăn trên sẽ tạo nên một mâm cúng chay đầy đủ và tinh tế, thể hiện lòng thành kính và sự tri ân đối với ông bà tổ tiên.

5. VĂN KHẤN ĐƯA ÔNG BÀ

Văn khấn và bài cúng thường dài và khó thuộc. Để lễ cúng được diễn ra trọn vẹn, gia chủ nên in vào khổ giấy A4 cho tiện theo dõi và tránh nhầm lẫn.

Văn khấn là sự quan trọng không thể thiếu trong cúng đưa ông bà (Nguồn: ST)

Văn khấn cúng đưa ông bà gồm có những nội dung sau:

Nam mô a di Đà Phật!

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy Hoàng thiên Hậu Thổ chư vị Tôn thần

Con kính lạy Ngài Đương niên, ngài Bản cảnh Thành hoàng, các ngài Thổ địa, Táo quân, Long Mạch, Tôn thần.

Con kính lạy các cụ Tổ Khảo, Tổ Tỷ, nội ngoại Tiên linh.

Tín chủ (chúng) con là:…

Ngụ tại..

Hôm nay là ngày mồng…. tháng Giêng năm…

Tín chủ con thành tâm sắp sửa hương hoa nước quả, kim ngân vàng bạc, phấm vật trà tửu, dâng lên trước án, kính cẩn thưa trình:

Tiệc xuân đã mãn, Nguyên Đán đã qua, nay xin thiêu hoá kim ngân, lễ tạ Tôn thần, rước tiễn Tiên linh trở về âm giới.
Kính xin phù hộ độ trì cho con cháu được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng.

Chúng con lễ bạc cúi xin chứng giám.

Nam mô a di Đà Phật!

(Văn khấn cổ truyền Việt Nam)

Bài viết trên sẽ giúp bạn hiểu sâu hơn về phong tục chuẩn bị mâm cơm đưa ông bà ngày Tết. Hãy lưu lại để chuẩn bị cho dịp đặc biệt này một cách tỉ mỉ và ý nghĩa. Đừng quên đồng hành và cập nhật thông tin mới nhất cùng Hay Độc Lạ bạn nhé!